Z uwagi na nawiązanie do problemu praw procesowych świadka opisanych tutaj, pojęcie czym jest konkubinat wymaga głębszej analizy. Osoby pozostające ze sobą we wspólnym pożyciu (tzw. konkubinat), to osoby pozostające w trwałym związku nieformalnym. Słownik języka polskiego definiuje konkubinat jako „trwałe pożycie mężczyzny z kobietą bez zawarcia związku małżeńskiego. Tak więc pierwszą cechą konkubinatu jest nieformalność związku, co oznacza brak zawarcia małżeństwa. Nieformalny charakter związku, jako cecha konkubinatu, nie budzi wątpliwości, jednak cechę tę posiadają także inne wspólnoty partnerskie, np. wspólnoty mieszkaniowe osób spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych i prowadzących wspólne gospodarstwo domowe, dlatego też, by wyróżnić spośród nich konkubinat, należy odnieść się do jego pozostałych składowych.
Czym jest wspólne pożycie
Istnienie wspólnoty życiowej, charakteryzuje się powiązaniem życiowych interesów osobistych i majątkowych. Wspólnotę tę stanowi zatem istnienie między partnerami więzi emocjonalnej, fizycznej (od tej zasady są wyjątki), gospodarczej oraz ich wspólne zamieszkiwanie (od tej zasady również są wyjątki).
Więź emocjonalna
Więź emocjonalną (psychiczną, duchową) małżonków definiuje się jako relację polegającą na ich wzajemnym, pozytywnym uczuciu, szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, respektowaniu osobistych właściwości współmałżonka, uwzględnianiu jego osobistych potrzeb oraz gotowości do ustępstw i kompromisów. Istnienie między partnerami więzi psychicznej jest oczywistym warunkiem istnienia konkubinatu.
Więź fizyczna
Więź fizyczna, podobnie jak wspomniana powyżej więź emocjonalna, również uznawana jest za istotny element konkubinatu, pozwalający odróżnić go od innych wspólnot partnerskich. Przyjmuje się jednak, że
brak tej więzi nie wyklucza istnienia konkubinatu. Brak pożycia może być spowodowany czynnikami niezależnymi od partnerów, jak choćby ich wiek, stan zdrowia, czy chwilowa rozłąka, a istnieją podstawy do przypuszczeń, że partnerzy utrzymywaliby ze sobą pożycie fizyczne, gdyby nie było ku temu przeszkód. Pomimo, iż z istnieniem konkubinatu należy wiązać domniemanie utrzymywania przez partnerów stosunków seksualnych, to związek oparty wyłącznie na więzi fizycznej, konkubinatem nie jest. Nie uważa się bowiem za konkubinat związku o charakterze wyłącznie erotycznym.
Więź gospodarcza
Więź gospodarcza jest elementem prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego. Może polegać także na prowadzeniu wspólnej działalności firmowej, wspólnym nabywaniu ruchomości i nieruchomości, jak i na świadczeniach ponoszonych przez partnerów, służących zaspokojeniu bieżących lub długofalowych ich potrzeb. Więź gospodarcza to jednym słowem zależności i relacje finansowe panujące w związku.
Wspólne zamieszkiwanie
Jako ostatni, lecz mniej formalny element cechy konkubinatu, wymienia się wspólne zamieszkiwanie partnerów. Fakt ten – choć już coraz rzadziej – nadal bywa wskazywany jako istotna cecha konkubinatu. Jednak przejściowe, czy nawet stałe rozłączne zamieszkiwanie partnerów, nie stawia danego związku poza nawiasem kategorii konkubinatu, o ile między partnerami zachodzą pozostałe więzi. Tak więc osobne zamieszkiwanie kobiety i mężczyzny powiązanych innymi powyżej omówionymi relacjami, to szczególny rodzaj kohabitacji, trwała intymna relacja dwojga partnerów, którzy niczym nie przymuszeni, decydują się na życie w dwóch różnych lokalach. Nie muszą, ale chcą mieszkać osobno. W takim przypadku nadal są konkubentami.
Podsumowanie – czym jest konkubinat
Podsumowując, między partnerami powinna zachodzić więź fizyczna, gospodarcza i emocjonalna ( sfera uczuciowa gwarantująca trwałość związku). W dobrym tonie również by było wspólne zamieszkiwanie. Natomiast za konieczne elementy wspólnego pożycia uznać należy jedynie dwie więzi. Wspólne relacje psychiczne (więź emocjonalna) oraz wspólnotę ekonomiczną (więź gospodarcza). Dopiero istnienie tych dwóch elementów pieczętuje istnienie konkubinatu.
Z takiej definicji wynika bowiem, że konkubinat od związku małżeńskiego różni się jedynie brakiem prawnej legalizacji w postaci zawarcia małżeństwa. Osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, to osoba będąca w związku co do istoty takim samym, jak związek małżeński tyle tylko, że pozbawionym stosunku prawnego, przewidzianego przez kodeks rodzinny i opiekuńczy. Przy czym należy pamiętać, że pojęcie „wspólne pożycie” dotyczy związku osób różnej płci, odpowiadającego od strony faktycznej stosunkowi małżeństwa, które w myśl art. 18 Konstytucji jest związkiem kobiety i mężczyzny.
Obrazek: chermitove
