Prawa świadka w procesie karnym możemy podzielić są na trzy części. Prawo do składania zeznań, odmowy składania zeznań oraz odmowy udzielenia odpowiedzi na niektóre pytania. Prawa te oczywiście są bardziej rozbudowane w odniesieniu do konkretnych grup zawodowych. My dzisiaj jednak skupimy się na przeciętnym człowieku, który otrzymał wezwanie do stawienia się w charakterze świadka.
Ustawodawca nakłada obowiązek składania zeznań. W związku z tym należałoby przyjąć, że każda osoba wezwana w charakterze świadka musi odpowiedzieć na pytania sądu lub śledczych. Na szczęście istnieją wyjątki od tej zasady, a sama konstrukcja przepisów umożliwia świadkowi ochronić siebie oraz osoby najbliższe.
Kiedy świadek ma prawo do odmowy składania zeznań
Świadek ma prawo do odmowy składania zeznań, gdy jest osobą najbliższą dla oskarżonego. Osoba najbliższa dla oskarżonego zawsze może odmówić składania zeznań. Prawo do odmowy zeznań trwa mimo ustania np. małżeństwa lub przysposobienia. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Mówiąc prościej, jeśli świadek w innym procesie jest oskarżony o czyny zbieżne z tymi, co do których został wezwany w charakterze świadka, to ma prawo odmówić składania zeznań.
Kiedy świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie
Jeśli świadek decyduje się z zeznawać z własnej woli lub nie może skorzystać z prawa do odmowy składania zeznań, pozostaje mu prawo do domowy odpowiedzi na poszczególne pytania. Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Kim jest osoba najbliższa dla oskarżonego – prawa świadka w procesie karnym
Abyśmy mogli dokładnie zrozumieć powyższe, kluczowe wydaje się wyjaśnienie terminu „osoba najbliższa”. Zgodnie z definicją prawną, osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Kim w świetle prawa jest małżonek
Małżonkiem jest osoba, która zawarła związek małżeński na mocy przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy . Małżeństwo jest to trwały, choć podlegający rozwiązaniu związek prawny dwóch osób przeciwnej płci, zawarty w odpowiedniej formie przed uprawnionym do tego organem (kierownik urzędu stanu cywilnego, konsul). Na mocy umowy z dnia 28 lipca 1993 r., zawartej między RP a Stolicą Apostolską (tzw. konkordat), wywołują skutki w sferze prawa cywilnego związki zawarte w formie wyłącznie wyznaniowej, pod warunkiem dopełnienia określonych formalności (zgłoszenia do urzędu stanu cywilnego zawarcia takiego związku w terminie 3 dni).
Kim jest wstępny – definicja
Określenie „wstępni” oznacza stosunek pokrewieństwa pomiędzy bezpośrednimi krewnymi w linii prostej – od najmłodszego do najstarszego, np. dziadkowie i rodzice są wstępnymi swoich dzieci i wnuków.
Zstępny – kto to jest
„Zstępni” jest to stosunek pokrewieństwa pomiędzy osobami mającymi wspólnych przodków w linii „prostej”. Tym razem od najstarszego do najmłodszego krewnego, np. dzieci i wnuki są zstępnymi swoich rodziców i dziadków.
Czym jest pokrewieństwo
Jest to stosunek, jaki zachodzi pomiędzy osobami mającymi wspólnych przodków. Pokrewieństwo może być w linii prostej i zachodzi wtedy pomiędzy kolejnymi zstępnymi (np. dzieci są zstępnymi rodziców oraz dziadków) oraz wstępnymi (rodzice są wstępnymi dzieci oraz wnuków). Pokrewieństwo może zachodzić także w linii bocznej – rodzeństwo własne, zstępni i wstępni rodzeństwa (wujowie, kuzyni). Bliskość pokrewieństwa ustala się w stopniach. Liczba stopni zależy od liczby urodzeń, jakie dzielą określonych krewnych od wspólnego przodka.
Co oznacza termin rodzeństwo
Rodzeństwo są to osoby pochodzące od wspólnych rodziców. Za rodzeństwo prawo uznaje także dzieci adoptowane. Prościej mówiąc, jeśli Twoi rodzice adoptowali dziecko to jest to już teraz Twoje rodzeństwo. I w drugą stronę, jeśli zostałeś adoptowany, czy adoptowana to dzieci Twoich adopcyjnych rodziców stają się Twoim rodzeństwem.
Co to jest powinowactwo
Przez powinowactwo należy rozumieć stosunek, jaki powstaje w wyniku zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami a krewnymi współmałżonków. Bliskość powinowactwa, podobnie jak pokrewieństwa, ustala się w liniach (prostej – wstępni współmałżonka i bocznej – jego rodzeństwo) i stopniach. Powinowactwo nie ustaje jeśli dojdzie do rozwiązania małżeństwa (np. przez rozwód, śmierć współmałżonka), natomiast ustaje w wypadku unieważnienia małżeństwa.
Co to znaczy przysposobiony
Przysposobienie to inaczej adopcja. Przysposobiony to adoptowane dziecko. Przysposabiający to rodzić adopcyjny. Przysposobić można jedynie osobę małoletnią w jej interesie oraz wtedy, gdy kwalifikacje osobiste przysposabiającego uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywał się ze swoich obowiązków, a ponadto, jeśli istnieje pomiędzy zainteresowanymi odpowiednia różnica wieku. Wspólnej adopcji dokonać mogą tylko małżonkowie.
Osobą najbliższą w rozumieniu kodeksu karnego jest również małżonek przysposobionego.
Przysposobienie ma na celu stworzenie takich samych skutków w sferze prawnej jak pokrewieństwo naturalne. Dlatego przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi. W związku z tym, przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego. Ustają natomiast prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego prawdziwych krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Tak więc, dziecko adoptowane nabywa prawa takie same jak własne dziecko, a dzieci rodziców adopcyjnych stają się jego rodzeństwem.
Czym jest konkubinat
Osoby pozostające ze sobą we wspólnym pożyciu (tzw. konkubinat), to osoby żyjące w trwałym związku nieformalnym. Słownik języka polskiego definiuje konkubinat jako „trwałe pożycie mężczyzny z kobietą bez zawarcia związku małżeńskiego”. Szerzej konkubinat opisałem tutaj.
Prawa świadka w procesie karnym – czy świadek może kłamać
Nie, świadkowi nie wolno kłamać. Za składanie fałszywych zeznań grozi kara do 8 lat pozbawienia wolności. Świadek może natomiast zawsze zasłonić się niepamięcią. Kłamstwo łatwo można udowodnić. Natomiast jeśli zeznacie, że nie pamiętacie jakiś faktów bądź okoliczności, nikt nie będzie w stanie wam udowodnić, że jednak to pamiętaliście. Pamięć bywa zawodna, dlatego w chwili niepewności najlepiej odpowiedzieć “nie pamiętam”. Jeśli macie jakieś wątpliwości zachęcam, aby zasięgnąć porady prawnika. Tutaj znajdziecie niezbędne informacje, gdzie szukać darmowej pomocy prawnej.
Obrazek: ArtsyBeeKids
