Definicja terroryzmu lotniczego
Temat terroryzmu lotniczego i sposoby jego zwalczania pojawiły się po drugiej wojnie światowej. Rosnące zagrożenia wymuszały rozpoczęcie prac nad opracowaniem systemu zabezpieczenia lotnictwa przed aktami terroryzmu lotniczego. Zgodnie z przyjętą definicją “terroryzmem lotniczym nazywane są wszelkie bezprawne czyny wymierzone w załogę lub pasażerów znajdujących się na pokładzie statków powietrznych, które mogą stanowić lub stanowią zagrożenie bezpieczeństwa lotu, akty narażające na niebezpieczeństwo statek powietrzny lub mienie znajdujące się na jego pokładzie oraz wszystkie działania przestępcze popełnione w portach lotniczych służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu”.
Historia torroryzmu lotniczego
Do pierwszego porwania samolotu doszło w lutym 1931 r. w miejscowości Arequipa w Peru przez peruwiańskich rewolucjonistów. Zdarzenie to nie było niebezpieczne, ponieważ dotyczyło jedynie rozrzucenia z samolotu ulotek propagandowych nad Limą. Kolejne akty terroru były wynikiem rozwoju piractwa lotniczego w latach sześćdziesiątych XX wieku. W następstwie tego doszło do wybuchu bomby w samolocie Air India w 1985 r. Głośnym i zarazem tragicznym wydarzeniem był zamach bombowy na pokładzie samolotu amerykańskich linii lotniczych Pan Am w 1988 r. nad Lockerbie. Największy wpływ na zaostrzenie procedur bezpieczeństwa miały zamachy z 11 września 2001 r. na World Trade Center w Nowym Jorku. Był to moment przełomowy w walce z teroryzmem lotniczym.
Prawne zabezpieczenia przed aktami terroryzmu lotniczego
Świat
Dla ochrony lotnictwa duże znaczenie ma Załącznik 17 Konwencji Chicagowskiej https://www.icao.int oraz system tokijsko -hasko -montrealski. System ten obejmuje następujące konwencje :
- Tokijska z dnia 14 września 1963 r. w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na pokładzie statków powietrznych
- Haska z dnia 16 grudnia 1970 r. o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi
- Montrealska w dniu 23 września 1971 r. o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego
oraz
- Protokół Montrealski z dnia 24 grudnia 1988 r. w sprawie zwalczania bezprawnych aktów przemocy w portach lotniczych służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu.
Konwencja Haska porządkuje definicje pojęć hijacking (porwanie) i piractwo powietzne. Hijacking uznaje za uprowadzenie statku powietrznego umotywowane politycznie, ideologicznie itp. Natomiast piractwo powietzne za porwanie, którego podłożem są motywy osobiste sprawcy. Zwrócono również uwagę na zbieżność pojęć hijacking oraz terroryzm. Składowe pojęcia terroryzm pasują do definicji hijackingu oraz wypełniają jej znamiona. Dzięki temu porwania statków powietrznych należy rozpatrywać w grnicach prawnych przewidzianych dla wszelkich aktów terrorystycznych.
Europa
W Europie obowiązuje Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu, podpisana w Strasburgu dnia 27 stycznia 1977 r. Została ona uzupełniona Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 300/2008 z dnia 11 marca 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie ochrony lotnictwa cywilnego.
Techniczne zabezpieczenia przed aktami terroryzmu lotniczego
Kontrola bezpieczeństwa
Kontrola bezpieczeństwa jest fundamentalnym elementem ochrony lotnictwa cywilnego. Ma ona na celu wykrywanie przedmiotów niedozwolonych i niebezpiecznych, mogących wyrządzić szkody zarówno na ziemi po wejściu do strefy zastrzeżonej, jak i podczas lotu. Przy przekroczeniu granicy strefy zastrzeżonej kontroli podlegają wszystkie osoby oraz rzeczy przez nie wnoszone. Służby kontrolują także nadane wcześniej bagaże rejestrowane, które najczęściej jest prześwietlane promieniami rentgena lub\i sprawdzane przez psy tropiące.
Skanery
W USA w 2010 r. zastosowano na lotniskach trójwymiarowe skanerów ciała, które są bardziej skuteczne niż tradycyjne bramki do wykrywania metalu. Skanery prześwietlały ciało dając kontrolerom dokładny jego obraz. Spotkało się to z licznymi protestami, w ktorych podnoszono naruszanie praw i wolności osobistych. Po licznych skargach zmodernizowano je tak, aby pokazywały ogólny zarys sylwetki, bez możliwości zapisania tych zdjęć. Pasażer ma jednak prawo odmówić przejścia przez skaner i skorzystać z dotychczasowej procedury kontroli.
Jednym z urządzeń do zwalczania terroryzmy lotniczego jest EntryScan53. Jest to sprzęt, który wykrywa nawet śladowe ilości materiałów wybuchowych obecnye na ciele lub ubraniu osoby kontrolowanej.
Kolejnym urządzeniem są aparaty rentgenowskie ProVision służące do prześwietlanie osób oraz HI-SCAN do prześwietlania bagaży, a także Examiner XLB (tomografy prześwietlające bagaże).
Bramki magnetyczne
Oprócz urządzeń do prześwietlania osób i rzeczy działających na zasadzie promieniowania w użyciu standardowym są bramki magnetyczne i
ręczne detektory, stosowane do wykrywania metalu. Ich celem jest wykrycie metalowych przedmiotów mogących stanowić zagrożenie bezpieczeństwa, np. broń palną oraz białą. Te urządzenia są zawsze postawione w przejściach między strefą ogólnodostępną a zastrzeżoną. Sygnał wydany przez bramkę magnetyczną skutkuje dokładniejszym przeszukaniem osoby za pomocą urządzenia ręcznego i/lub z zastosowaniem metody palpacyjnej. Niekiedy występuje konieczność przeprowadzenia kontroli osobistej, która odbywa się w specjalenie do tego przeznaczonym pomieszczeniu.
Szkolenia personelu
Za bezpieczeństwo – oprócz urządzeń technicznych – największą odpowiedzialność ponoszą ludzie. W celu poprawy czynnika ludzkiego zwiększono liczbę szkoleń i poprawiono ich jakość. Obowiązkiem zarządzającego lotniskiem jest przeszkolenie pracowników w zakresie norm ochrony lotnictwa.
Warty ochronne
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 grudnia 2005 r. w sprawie wart ochronnych pełnionych przez funkcjonariuszy Straży Granicznej na pokładzie statku powietrznego istnieje możliwość wprowadzenia warty ochronnej na pokład statku powietrznego, którego lot charakteryzuje się wysokim stopniem ryzyka. Decyzję o wprowadzeniu warty ochronnej podejmuje Prezes Urzędu w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych. Warte pełnią uzbrojeni funkcjonariusze Straży Granicznej. Są oni specjalnie przeszkoleni ze znajomości pokładu statku powietrznego, a także następstw użycia broni palnej na pokładzie statku oraz walki wręcz. Koszty związane z pełnieniem wart ochronnych ponosi przewoźnik, na którego statku powietrznym warta się odbywa.
Ochrona samolotu w czasie lotu
Ochrona statku powietrznego w locie – oprócz wspomnianych wart ochronnych – polega na oddzieleniu barierami technicznymi przestrzeni pasażerskiej od kokpitu wzmocnionymi i zamykanymi od wewnątrz drzwiami z wizjerem. Ten obowiązek wprowadzono po zamachach z 11 września 2001 r. Szczegółowe wymogi zawarto w rozdziale 13 załącznika 6 do konwencji chicagowskiej. Po katastrofie samolotu Germanwings 9525, wprowadzono obowiązek ciągłęgo przebywanie co najmniej dwuch osób w kabinie pilotów. Dlatego w przypadku konieczności wyjścia jednego z pilotów, jego miejsce zajmuje osoba z personelu pokładowego.
Ochrona samolotu w porcie
Statki powietrzne znajdujące się na płycie lotniska lub w miejscach garażowania także podlegają ochronie. Zazwyczaj przebywanie samolotu
w części krytycznej strefy zastrzeżonej uznaje się za wystarczającą ochronę, niewymagającą dodatkowych środków. Czasami stosuje się indywidualne
zabezpieczenia samego statku powietrznego, chroniące głównie przed nieupoważnionym dostaniem się na jego pokład. Takim zabezpieczeniem jest zamknięcie wszystkich drzwi wejściowych do statku powietrznego i ewentualne zaplombowanie ich. Dodatkowo urządzenia ułatwiające wejście na pokład umieszcza się w dużej odległości od miejsca
postoju samolotu. Niektóre porty lotnicze monitorują samoloty przy pomocy kamer CCTV z funkcją natychmiastowego wykrywania ruchu. Są one połączone z dyspozytorem i z systemem ochrony portu lotniczego.
Podsumowanie
Zastosowanie sysytemu wielopoziomowego zabezpieczenia przed aktami terroryzmu lotniczego powoduje, że system ochrony staje się bardziej szczelny i skuteczny. Znacząco poprawia to komfort podróży poprzez ograniczanie potencialnych zagrożeń zarówno w porcie lotniczym jak i na pokładzie samolotu. Odsyłam także do artykułu na temat przygotowania do pierwszej podróży lotniczej, który znajdziecie tutaj: http://www.zarobasy.pl/pierwsza-podroz-samolotem-jak-sie-do-niej-przygotowac/
Autor zdjęcia: Michael Foran
